کارکرد اسم احسن "رحیم" در فواصل سورۀ بقره بر اساس نظریۀ شکل و زمینه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

نظریۀ شکل و زمینه از اصول روان‌شناسی گشتالت است که توسط تالمی در تبیین پدیده‌های زبان‌شناختی استفاده شد. این نظریه ارتباط پس‌زمینه‌ای و پیش‌زمینه‌ای در ادراک بصری اشیاء را نشان می‌دهد. چنین رابطه‌ای در عبارات و جملات نیز وجود دارد و عبارات در پرتو آن تبیین‌پذیر می‌شود. فواصل قرآنی متضمن اسم احسن به دلیل برخورداری از سازوکار شکل و زمینه‌ای، از جمله مواردی است که بر اساس نظریۀ مذکور تبیین می‌شود؛ زیرا ارتباط بین اسماء حسنی در فواصل با آیات مانند همان ارتباط شکل و زمینه در ادراک بصری است. از همین رو مقالۀ حاضر باتکیه‌بر روش توصیفی - ‌ تحلیلی و با استفاده از نظریۀ شناختی شکل و زمینه با نگاهی مقایسه‌ای بین رویکرد مذکور و بلاغت قدیم، در پی تبیین کارکرد اسم احسن «رحیم» و دامنۀ ارتباطی‌اش با آیۀ متضمن آن در سورۀ بقره می‌باشد. نتایج بیان می‌دارد که بلاغت قدیم، ارتباط فواصل را تنها با بخشی از آیه می‌داند و کارکرد آن را محدود نموده است و نمی‌تواند معیار جامعی برای کشف تناسب اسم احسن با آیه باشد؛ اما در پرتو نظریۀ مذکور، دامنۀ ارتباطی اسماء، آیه و سیاق آن را نیز در بر می‌گیرد و معنای آن را تحت‌تأثیر قرار داده، معانی جدیدی به آیه می‌افزاید. مهم‌ترین کارکرد اسم رحیم در سورۀ بقره، باتوجه‌به سیاق آیات، امیدبخشی به بندگان و تشویق برای بازگشت به مسیر الهی است. همچنین بیانگر وجود لطف خدا و مصلحت مسلمین در پس تشریع احکام و فرامین از جانب خدا می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار